Compassie - wat niet en wat wel
Compassie is vooral het domein van ‘het gevoel’. Wanneer iets geen stoffelijke substantie heeft hebben we woorden nodig om een beeld te vormen en een betekenis te duiden. Woorden hebben echter meestal een variabele betekenis. Zoals het woord ‘muis’ wat iedereen kent. Hoe je dat interpreteert hangt van de context af.
Het is opvallend dat het begrip 'compassie' steeds vaker voorkomt. Misschien is er een groeiende behoefte aan compassie zowel binnen professionele setting als in het persoonlijke leven.
Mededogen versus compassie
Het komt heel vaak voor dat de woorden compassie en mededogen door elkaar worden gebruikt. Er is echter verschil in betekenis. Mededogen lijkt wel op compassie omdat ze dezelfde kenmerken als compassie heeft. Het verschil is dat mededogen een tijdelijk gevoel is terwijl compassie een mentaliteit is. Een stijl die je denken en handelen bepaalt.
Compassie versus medelijden
Compassie en medelijden worden soms door elkaar gehaald. Met medelijden, in tegenstelling tot compassie, stel je jezelf boven een ander. Je denkt dat een ander het niet redt. Mede-lijden betekent vaak dat je verstrengeld raakt met de omstandigheden van een ander. Dit lijkt nobel, maar is het zeker niet. Verstrengeling geeft namelijk altijd vertroebeling. Dit is voor een ander niet ondersteunend. Je maakt jezelf min of meer mede-eigenaar van de situatie van een ander.
Compassie versus empathie
Empathie gaat over het vermogen om iemand anders aan te voelen. Je voelt de mentale pijn van de ander zodanig dat je je uit contact met jezelf gaat. Ook dit brengt vertroebeling met zich mee en het risico dat je mede-eigenaar wordt van de nader z'n pijn.
Compassie: wat het wel is
Met compassie blijf je jezelf bewust dat je zelf en de ander verantwoordelijk is voor de eigen gedachten en daden. Je ziet het leed van de ander in plaats dat je er helemaal in mee gaat. Compassie betekent niet dat je het leed van de ander oplost of op je eigen schouders neemt. Het betekent dat je beseft en ziet wat het effect is als iemand leed ervaart. Het aanwezig zijn bij de ander is ondersteunend en kan helend zijn. Bij compassie draag je geen oplossingen aan. Je bent alleen aanwezig bij de ander, wat op zich een kunst op zich is.
Zelfcompassie
Zelfcompassie komt overeen met de bovengeschreven alinea, maar heeft dan uiteraard betrekking op jezelf. Je ziet en begrijpt waar en hoe je jezelf, en vaak ook anderen, klemzet.
In feite komt het erop neer dat je je eigen ongemakken en problemen onder ogen komt en kunt ontspannen met wat er is. Dit betekent niet dat dit een toestand is van actieloos verwijlen. Ontspanning brengt helderheid waardoor je beter kunt bepalen wat, of, en hoe je je problemen aanpakt.
Misverstanden over compassie
Door zelfcompassie lossen problemen zich vanzelf op.
Compassie is geen toverstokje. Compassie kan wel een andere kijk op problemen en moeilijkheden geven, waardoor je een andere relatie met je moeilijkheden krijgt.
Compassie is soft of zweverig
Hoewel de overtuigingen wat verschuiven wordt nog vaak gedacht dat compassie niet in een individualistische prestatiegerichte maatschappij past, waar men problemen en moeilijkheden het liefst uit de weg gaan. Compassie betekent problemen en pijn onder ogen komen. Dat vraagt, afhankelijk van de aard van de problemen, om moed en draagkracht. Compassie vraagt om een geaarde houding om te zien zoals het is. Dan wordt compassie een realistische nuchtere benadering van het omgaan met eigen moeilijkheden.
Altijd anderen helpen
Hoewel compassie betekent dat je het lijden van de ander ziet en dat als het mogelijk is dit lijden te verminderen, wil dit niet zeggen dat je altijd voor anderen in de bres moet springen. Niet alle hulp betekent dat je een ander helpt. Er is een Chinees spreekwoord: ‘Geef een hongerige man een vis en hij heeft eten voor één dag. Leer een man vissen en hij heeft eten voor heel zijn leven.’ Helpen kan ook betekenen dat je daarmee een destructief patroon in stand houdt, wat uiteindelijk dus helemaal niet behulpzaam is. Het vraagt om wijsheid en inzicht wanneer je wel of niet een ander de helpende hand biedt.